گروه جنسیت
سپیده ثقفیان
۲۹ آذر ۱۳۹۴
مطالعه و بررسی عوامل تاثیرگذار بر خشونت خیابانی علیه زنان
نشست «مطالعه و بررسی عوامل تاثیرگذار بر خشونت خیابانی علیه زنان» با سخن‌رانی سمانه عابدینی چهارشنبه ۲۷ آبان ۱۳۹۴ در سالن اجتماعات انجمن انسان‌شناسی برگزار شد. در این نشست عابدینی نتایج پژوهش خود را در این‌باره ارائه داد.
در ابتدا وی به اهمیت پرداختن به مسئله خشونت اشاره کرد و گفت: زنان در همه جوامع، در همه سنین و در همه موقعیت‌ها در معرض خشونت قرار دارند. این خشونت باعث محدودیت حضور زنان در عرصه عمومی می‌شود و حتی در بعضی جوامع آن‌ها را از عرصه جامعه حذف می‌کند. قربانیان این آسیب تحت طیف وسیعی از پیامدها، از کاهش اعتماد به نفس تا مرگ قرار دارند. خشونت را می‌توان به چهار دسته خشونت‌های جسمی، روانی، اجتماعی و اقتصادی تقسیم کرد. خشونت در عرصه عمومی را می‌توان «خشونت در سایه» نامید چرا که کم‌تر مورد توجه پژوهشگران، قانون‌گذاران و فعالان قرار گرفته است. آزار خیابانی انواع مختلف دارد که از متلک‌پراکنی، ادا درآوردن، چشم‌چرانی تا تجاوز دسته‌جمعی را شامل می‌شود.
عابدینی در ادامه درباره روش پژوهش خود توضیح داد که در ایران روشی نوظهور است. او در توضیح این روش گفت: من از روش تحقیق مشارکتی معطوف به کنش استفاده کردم چرا که استفاده از این روش باعث می‌شود ریشه‌های واقعی تدقیق گردند و از آن‌جا که راه حل آن برآمده از جامعه محلی است امید بیشتری به اجرایی‌شدن آن‌ها وجود دارد. وی در توضیح این روش افزود: روش‌های کمی در دهه ۱۹۶۰ و روش‌های کیفی در دهه ۱۹۷۰ مورد نقد جدی فمینیست‌ها قرار گرفتند. از مهم‌ترین انتقادات وارده بر روش‌های کمی و کیفی، عدم حضور فعال اطلاع‌رسان‌ها در میدان تحقیق و بها ندادن به آن‌هاست. شاید تنها روش کیفی که این نقد به آن وارد نباشد مردم‌نگاری مدرن است.
بر پایه نظریه انتقادی ابتدا در عرصه آموزش و بهداشت، روش‌شناسی پژوهشی نوینی شکل گرفت که به مرور زمان با کاربست در عرصه‌های مختلف، محک خورد و بر ابعاد عملی‌اش افزوده شد تا به عنوان یک روش‌شناسی به نام پژوهش مشارکتی معطوف به کنش در بین محققان و تسهیل‌گران اجتماعی مقبولیت یافت. بعدها برای تاکید بر حساسیت جنسیتی در پژوهش، روش پژوهش معطوف به کنش فمینیستی از آن مشتق شد.
پس از توضیحی درباره روش پژوهش خود، عابدینی به توضیح ابزارهای مورد استفاده خود در پژوهش پرداخت: در این کار از کارگاه‌های مبتنی بر ابزارهای مشارکتی، مشاهدات مستقیم و گفت‌وگوهای نیمه‌ساخت‌یافته با مردم در مکان‌های عمومی استفاده شد.
او در ادامه گفت: برای انتخاب محله مناسب برای انجام پژوهش به پیمایشی که در سال ۸۷ انجام شده بود مراجعه کردم. در منظقه ۱۵ «آزار خیابانی زنان و دختران» یکی از آسیب‌های اجتماعی دارای اولویت بود . حدود ۳۰ درصد مردم این منطقه اظهار کرده‌بودند که با آزار خیابانی زنان و دختران مواجهه شده‌اند. طبق اطلاعات بعد از ارزیابی اولیه، شدت این مسائل در بعضی محلات این منطقه بیشتر از محلات دیگر بود.در این‌باره به طور خاص می‌توان به محلات قیام‌دشت، هاشم‌آباد، رضویه، مطهری، کیان‌شهر اشاره کرد. محله هاشم‌آباد را بر اساس عوامل مختلفی مثل امکان دسترسی و غیره انتخاب کردم.
پس از آن اقدام به برگزاری کارگاه‌های مشارکتی با کمک تسهیل‌گران دیگر کردیم تا از طریق آن چند هدف را پی‌گیری کنیم: جلب حمایت جامعه محلی، نیازسنجی اولیه، تدقیق و یکی‌کردن اصطلاح خشونت علیه زنان، جانمایی خشونت در محله از طریق نقشه خشونت، ریشه‌یابی مسئله از طریق درخت مشکلات.
بر اساس این روش‌ها، نقشه پراکندگی آسیب‌های اجتماعی محله هاشم‌آباد را ترسیم کردم که خشونت خانوادگی، خشونت اجتماعی و خشونت در محیط کار در آن مشخص شده بود. هم‌چنین با کمک جامعه محلی به ریشه‌یابی این مسئله از طریق یک ابزار مشارکتی (درخت مشکلات) پرداختم.
با بررسی نقشه خشونت تهیه‌شده توسط بانوان محله هاشم‌آباد و هم‌چنین مشاهدات میدانی محقق و پرسش‌گری خیابانی مشخص شد که خشونت کلامی به شکل متلک و یا پیشنهاد جنسی از شیوع بیشتری دارد. انواع دیگری از خشونت که در این محله متداول است، عبارت است از، دنبال‌کردن، وجود موادفروشان و معتادان، آزار به وسیله نقلیه، چشم‌چرانی، صدا درآوردن، تجاوز جنسی و … .
عابدینی در نتیجه‌گیری به عوامل اثرگذار بر این پدیده اشاره کرد و گفت: عواملی چون کمبودهای قانونی در مورد زنان، اعتیاد و خریدوفروش مواد مخدر در محله، مشکلات اقتصادی، آموزش، ترس از خشونت و احساس عدم امنیت در زنان فضاهای شهری نامناسب در بروز این پدیده در این محله مؤثرند.