دو منطقۀ اصلي فرهنگي با امکان تقسيم به مناطق کوچک تر در نواحي شمال شرقي و جنوبي ايران وجود دارند که بقاياي يکي از قديمي ترين سازمان هاي دولتي و شهري در ايران شرقي را در محوطه هاي با 10 تا 12 هکتار وسعت و جمعيتي برابر با 2000 تا 3000 نفر در خود جاي داده اند.
يکي از مناطق وسيع فرهنگي شرق ايران دشت سيستان و حوضه رودخانه هيرمند است. مراکز اصلي اين منطقه شهر سوخته در سيستان ايراني و مونديگاک در کنار رودخانۀ ارغنداب بوده است. در کليۀ اين نقاط وطي نيمۀ اول هزارۀ سوم پ.م. تثبيت شکل هاي دولتي دقيقي در ترکيب جوامع ديده مي شوند.
درحالي که پيدايش اشياي دوران آغاز ايلامي در محوطه هايي چون سيلك وتپه يحيي نشان از تحول رشد فرهنگ محلي بوده، در گروه ديگري از محوطه ها، مانند شهر سوخته و تپه حصار، فرهنگ محلي نفوذ خود را همچنان حفظ کرده است. اين وضعيت بيشتر در نقاطي مانند منطقۀ هيرمند و يا مناطق کوه پايه اي شرقي البرز که داراي جمعيت بيشتري بوده اند مشاهده مي شود.
شهرهاي فلات ايران نيز مانند شهرهاي ميان روداني معمولاً داراي معابد و ساختمان هاي بزرگ و زيبايي بوده اند. کاوش هاي اخير نشان داده اند که پرستش گاه ها در ايران نيز چون ميان رودان در روي مصطبه ها و با خشت در روي خرابه هاي قديمي ساخته مي شده اند که بقاياي آن ها رادر زير ساختمان هاي جديدتر مي توان ديد. درحالي که بناهاي زيگورات مانند در ايران به صورت گسترده ديده نمي شود، معابد پيدا شده در آلتين تپه، ترنگ تپه ومونديگاک را مي توان جزو اين گروه از بناهاي دنياي ايراني محسوب کرد که همگي مربوط به نيمۀ دوم هزارۀ چهارم و يا نيمۀ اول هزارۀ سوم پ.م. يعني زماني که نخستين شهرها در استپ هاي هيرمند و قره قوم در حال شکل گيري بوده اند، مي باشند.