نوردهی چندلایه: به سوی انسان شناسی تصویری مسلمانان چام در کامبوج
Multiple Exposures: Towards a Visual Anthropology of Cham Muslims in Cambodia
سخنران: اِمیکو استوک (Emiko Stock)، دانشجوی دکتری انسان شناسی دانشگاه کورنل
(سه شنبه 31 شهریور 1394، ساعت 14، سالن انجمن انسان شناسی، دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران)
چام ها (Cham) اقلیتی مسلمان در کشور عمدتاً بودایی کامبوج هستند. امیکو استوک، که سال هاست در کامبوج مشغول کار و تحقیق بوده است، علاوه بر تجربه زیسته در این کشور و تسلط به زبان خمر (زبان رسمی کشور کامبوج)، به طور خاص متمرکز بر تحقیق بر این قوم، و سیاست هویتی ایشان، به ویژه با توجه به دسته بندی های درون خود این قوم، بوده است. وی که فرانسوی الاصلی است، هم اکنون دانشجوی دکتری انسان شناسی در دانشگاه کورنل (آمریکا) است و به علاوه به عنوان دستیار آموزشی در ارائه دروسی همچون مبانی انسان شناسی در دانشگاه مذکور مشارکت دارد. امیکو استوک با رویکردی مبتنی بر انسان شناسی تصویری، علاوه بر تدارک آرشیوی وسیع از بازنمایی های بصری این قوم، با کمک از استعاره ای بصری، این سیاست های هویتی در میان گروه های مختلف این قوم را همچون تصویری چند لایه (عکسی که با چند بار نوردهی ایجاد شده است و لایه های مختلفی دارد) مورد بحث قرار داد.
نظر به رویکرد چام ها به دیانت، می توان چام ها را به دو دسته ی عمده تقسیم کرد، گروهی که ریشه های هویتی شان را از سنت فرهنگی قومی می گیرند و رعایت آداب و مراسم قومی و ارجاع به پادشاهی تاریخی چامپا (Champa) را مبنای هویتی خود قرار می دهند، و دسته ی دیگری که با تأکید بر دیانت اسلام، تلاش دارند که هویت خود را در غالب امت اسلامی و مرتبط با جهان اسلام تعریف کنند. این دو دسته در روستاهای مجزایی زندگی می کنند و همیشه تعارضاتی از حیث ارجاع هویتی بین ایشان وجود دارد. هر یک از این دو دسته، تبعاً، استراتژی ها و ارتباطات متفاوتی را برای خود شکل داده اند که به تقویت و ترویج رویکردشان به هویت قومی و دینی کمک کند.
مضاف بر آن، دسته بندی های پیچیده ی دیگری نیز از حیث نظام کاستی موجود در کامبوج، و به تبع آن در میان چام ها، وجود دارد که دلالت های آن در دسته بندی های حرفه ای و نیز نظام خویشاوندی (پدر تباری یا مادر تباری) آشکار می شود. این امر نیز بر پیچیدگی های هویت یابی و تصویر چام ها از خودشان افزوده است.
امیکو استوک، از خلال پیمایشی مصور از مراسم و مناسک، و به کار گیری نمادهای مختلف، از لباس گرفته تا معماری، تلاش کرده است که این لایه های متعدد هویت چام را گشوده و رمز گشایی کند، و نشان دهد که چطور یک اقلیت کوچک در یک کشور، علی رغم اینکه تحت نام واحدی شناخته می شوند، سیاست های متکثری را در ارتباط با هویت خویش در پیش گرفته اند که هر یک دلالت های متفاوتی به لحاظ فرهنگی و سیاسی داشته است. اگرچه در زندگی روزمره، چام ها عملاً حوزه های مشترکی دارند و نوعی از ترکیب و تعامل در بین ایشان مشهود است.
سخنرانی امیکو استوک به زبان انگلیسی ارائه شد و آقای دکتر مهرداد عربستانی با ترجمه سخنان سخنران امکان بهره برداری بیشتر مستمعین را مهیا کرد. جلسه که دو ساعت به طور انجامید، با بحث و پرسش و پاسخ بین سخنران و حضار خاتمه یافت.